قراردادهای هوشمند(Smart Contract)در فضای بلاک چین-قسمت 1

در این جا مقدمه ای بر قراردادهای هوشمند ارائه می شود. این مفهوم جدید نیست، اما با ظهور بلاک چین، علاقه به این ایده دوباره احیا شد و اکنون این یک حوزه فعال تحقیقاتی در فضای بلاک چین است. با توجه به مزایای صرفه‌جویی در هزینه‌ها که قراردادهای هوشمند می‌توانند با کاهش هزینه معاملات و ساده‌سازی قراردادهای پیچیده برای صنعت خدمات مالی به ارمغان بیاورند، تحقیقات دقیقی توسط مؤسسات مختلف تجاری و دانشگاهی برای رسمی‌سازی و سهولت اجرای قراردادهای هوشمند در حال انجام است. قراردادهای هوشمند برای اولین بار توسط نیک سابو در اواخر دهه 1990 در مقاله ای به نام رسمی کردن و ایمن کردن روابط در شبکه های عمومی تئوریزه شد، اما تقریباً 20 سال طول کشید تا پتانسیل و مزایای واقعی آنها با اختراع واقعاً قدردانی شود. بیت کوین و توسعه متعاقب آن در فناوری بلاک چین قراردادهای هوشمند توسط Szabo به شرح زیر است: "قرارداد هوشمند یک پروتکل تراکنش الکترونیکی است که شرایط یک قرارداد را اجرا می کند. اهداف کلی برآوردن شرایط قراردادی مشترک (مانند شرایط پرداخت، حق حبس، محرمانه بودن و حتی اجرا)، به حداقل رساندن استثنائات هر دو است. مخرب و تصادفی است و نیاز به واسطه های قابل اعتماد را به حداقل می رساند. اهداف اقتصادی مرتبط شامل کاهش زیان ناشی از تقلب، هزینه‌های داوری و اجرایی، و سایر هزینه‌های مبادله است."این ایده از قراردادهای هوشمند به صورت محدود در بیت کوین در سال 2009 اجرا شد، جایی که تراکنش های بیت کوین با استفاده از یک زبان برنامه نویسی محدود می توانند برای انتقال ارزش بین کاربران، از طریق یک شبکه همتا به همتا که در آن کاربران لزوماً به یکدیگر اعتماد ندارند، استفاده شود، و نیازی به واسطه قابل اعتماد نیست.

هیچ اتفاق نظری در مورد تعریف استاندارد قراردادهای هوشمند وجود ندارد. تعریف قرارداد هوشمند ضروری است و تلاش من برای ارائه یک تعریف کلی از قرارداد هوشمند در زیر است:

قرارداد هوشمند یک برنامه رایانه ای ایمن و غیرقابل توقف است که نشان دهنده توافقی است که به طور خودکار قابل اجرا و قابل اجرا است.

تشریح این تعریف بیشتر نشان می‌دهد که قرارداد هوشمند در واقع یک برنامه رایانه‌ای است که به زبانی نوشته شده است که رایانه یا ماشین هدف می‌تواند آن را بفهمد. همچنین، شامل توافقات بین طرفین در قالب منطق تجاری است. یکی دیگر ایده اساسی این است که قراردادهای هوشمند به طور خودکار در صورت تحقق شرایط خاص اجرا می شوند. آنها قابل اجرا هستند، به این معنی که تمام شروط قراردادی آنطور که تعریف شده و مورد انتظار است اجرا می شود، حتی در حضور مخالفان. تنفیذ اصطلاح گسترده تری است که شامل اجرای سنتی در قالب قانون، همراه با اجرای اقدامات و کنترل های خاص است که اجرای شرایط قرارداد را بدون نیاز به هیچ گونه میانجیگری ممکن می سازد. لازم به ذکر است که هوشمند واقعی قراردادها نباید متکی به روش های سنتی اجرا باشند. در عوض، آنها باید بر روی این اصل کار کنند که کد قانون است، به این معنی که نیازی به داور یا شخص ثالثی برای کنترل یا تأثیرگذاری بر اجرای قرارداد هوشمند نیست. قراردادهای هوشمند برخلاف قانوناً قابل اجرا، خوداجرا هستند. این ایده ممکن است به عنوان یک رویای آزادی خواه در نظر گرفته شود، اما کاملاً ممکن است و با روح واقعی قراردادهای هوشمند مطابقت دارد.

قرارداد هوشمند چیست-پارت2

قرارداد هوشمند چگونه عمل می‌کند؟

عملکرد قرارداد هوشمند تا حدی شبیه به شیوه عملکرد دستگاه‌های خودکار فروش است. برای استفاده از این دستگاه‌ها کافی است دستورالعمل آن را اجرا کنید. در قراردادهای هوشمند نیز دارایی‌ها به صورت کد درآمده و به همراه بندهای قرارداد بر روی بلاک چین قرار می‌گیرد. به این ترتیب قرارداد بر روی شبکه توزیع شده و کپی‌های مختلفی از آن بر روی گره‌های شبکه قرار می‌گیرد. برنامه موجود در این قرارداد به صورت خودکار به بررسی اجرای بندهای آن از سوی طرفین می‌پردازد.

موارد ضروری در یک قرارداد هوشمند

یک قرارداد هوشمند از موراد زیر برخوردار است:

موضوع قرارداد: برنامه نوشته شده باید به کالاها و یا خدمات مندرج دسترسی داشته باشد تا بتواند آنها را به صورت خودکار توقیف یا آزاد کند.

امضای دیجیتال: همه طرفین باید قرارداد را با کلید خصوصی خود امضاء کنند.

بندهای قرارداد: شرایط اجرای قرارداد باید به صورت توالی مورد نظر طرفین در آن درج شود. همه طرفین باید با این شرایط موافق باشند.

YASLAW.IR

قرارداد هوشمند چیست

قرارداد هوشمند یک پروتکل کامپیوتری برای ایجاد یا بهبودقرارداد است. قرارداد هوشمند امکان ایجاد تراکنش‌های معتبر بدون واسط را فراهم می‌کند. این تراکنش‌ها قابل پیگیری و غیرقابل برگشت هستند. قراردادهای هوشمند شامل تمام اطلاعات مربوط به شرایط قرارداد و اجرای تمام اقدامات هدف گذاری شده به‌طور خودکار می‌شوند. اصطلاح قرارداد هوشمند اولین بار در سال ۱۹۹۴ توسط Nick Szabo استفاده شد.قرارداد هوشمند می‌تواند بدون نیاز به فرد یا نهادی اجرا و اعمال شود. از این رو می‌تواند امنیت بیشتر و هزینه کمتری داشته باشد. در مقابل، مواردی نظیر امکان بروز خطای انسانی (در هنگام نگارش کدهای قرارداد)، قوانین حقوقی غیرشفاف کنونی در کشورهای مختلف در قبال این شکل از قرارداد و نیز هزینه بالای نگارش آن توسط برنامه‌نویسان از مهم‌ترین معایب قراردادهای هوشمند به‌شمار می‌روند. گفتنی است برخی از انواع ارز دیجیتال پیاده‌سازی‌هایی برای قرارداد هوشمند ارائه کرده‌اند.

این ایده ابتدا توسط دانشمند کامپیوتر و رمز نگاری، نیک سابو در سال ۱۹۹۴ مطرح شد. او اصول اصلی کار را تعریف کرد، اما در آن زمان فضای مناسب برای تحقق ایده‌ها وجود نداشت. با ظهور فناوری بلاک چین ، ایدهٔ قراردادهای هوشمند عملیاتی شد. بیت کوین به عنوان اولین ارز دیجیتال غیر متمرکز جهان پایه‌گذار نوعی قرارداد در بلاک چین بود اما پروتکل بیت کوین فقط با هدف ایجاد یک ارز خصوصی توسعه یافته بود و نمی‌توانست تمام نیازها و فرایندها را انجام دهد.اتریوم  امکان ایجاد قراردادهای هوشمند را برای تمام پروژه‌ها عملی کرد و گام نوینی در جهت هوشمند سازی جهان برداشت.

از قراردادهای هوشمند در زمینه‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد. این زمینه‌ها شامل انتخابات ، موسسات مالی و بانک‌ها، بیمه‌ها، دولت‌ها، املاک‌، رسانه‌ها، خدمات سلامتی و … می‌باشد.

اگر قراردادهای هوشمند به بلوغ برسند، می‌توان آن را جایگزین مناسبی برای قراردادهای رایج امروزی دانست. مثلا برای برگزاری انتخابات، می‌توان با بهره بردن از آن‌ها، داده‌های انتخاباتی را به صورت محرمانه ذخیره کرد و امکان هر نوع دستکاری در آراء و نتیجه انتخابات را از بین برد. با ترکیب شدن اینترنت اشیاء (Internet of Things)و قراردادهای هوشمند، می‌توان خانه‌ای را متصور شد که اجاره‌اش پرداخت نشده و خود به خود در آن بسته می‌شود.

مثلا:

یک مثال برای قرارداد هوشمند، قراردادهای همکاری است. برای مثال فرد A برای توسعه وب‌سایت یک قرارداد هوشمند با فرد B منعقد می‌کند. در این قرارداد فرد A مبلغ ۵۰۰ سکه و فرد B مبلغ ۵۰ سکه تعهد می‌کنند. این دارایی در زمان عقد قرارداد بلوکه می‌شود. در صورت فسخ قرارداد از سمت هر یک از طرفین مبلغ ۵۵۰ سکه به حساب طرف مقابل منتقل می‌شود. پس از ۳۰ روز در صورت تأیید فرد A مبنی بر تحویل صحیح وب‌سایت از فرد B , مبلغ ۵۵۰ سکه به حساب فرد B منتقل می‌شود. در غیر این صورت پس از ۷ روز از این زمان فرد C در مورد پروژه نظر می‌دهد. در صورتی که رأی به نفع فرد A صادر شود مبلغ ۵۴۰ سکه به حساب فرد A و مبلغ ۱۰ سکه به حساب فرد C منتقل می‌شود. همچنین در صورتی که رأی به نفع فرد B صادر شود ۵۴۰ سکه به حساب فرد B و مبلغ ۱۰ سکه به حساب فرد C منتقل می‌شود.

YASLAW.IR

کریپتوکارنسی و بلاک چین و رویه قضایی مربوط به آن

کریپتوکارنسی در لغت: در معناهای متفاوت و گوناگونی به کار رفته است، برخی از معناهای مشهور آن را می‌توان ارز رمزنگاری شده، پول رمزی، رمزارز، ارزهای پول پایه و … اشاره کرد. ولی از نظر لغوی کریپتو را مخفی بودن و سری بودن و کارنسی را می‌توان پول و ارز معنا کرد. در زبان انگلیسی نیز دقیقاً با عبارت (cryptocurrency) و در زبان فرانسه نیز با عبارت (crypto-monnaie) مطابقت دارد.

کریپتوکارنسی در اصطلاح

الف) نوعی از پول دیجیتال است که در سال‌های اخیر ایجاد شده و مهم‌ترین خاصیت آن امنیت بالا و ناشناس بودن آن است. این پول فقط در اینترنت قابل‌استفاده و وجود فیزیکی ندارد و از نوع خاصی از رمزنگاری استفاده می‌کند که نهایت امنیت را برای کاربر داشته باشد.

ب) پول‌ها رمزگذاری‌شده کریپتوکارنسی از تکنولوژی‌های متفاوتی استفاده می‌کنند که برای هر پول متفاوت است. به‌صورت کلی به کاربران این امکان را می‌دهند که پول خود را به‌صورت اینترنتی ذخیره کنند بدون اینکه نامی از آنها در بانکی ثبت شده و همچنین هر مبلغی از پول را به هر شخصی در سراسر دنیا به‌صورت لحظه‌ای انتقال بدهند بدون آنکه شخصی بتواند تراکنش را کنترل یا ردگیری کند و حتی خطر تحریم و مسدود شدن حساب وجود داشته باشد. از این طریق می‌توان شبکه مالی غیر قابل رد یابی نیز ایجاد کرد و از این جهت است که در معنای لغوی آن از معنای سری و مخفی استفاده کرده‌ایم.

تاریخچه کریپتوکارنسی و ارز رمزها

دراین خصوص گفته‌های مختلفی وجود دارد که به اختصار می‌توان به دو نمونه آن ذیلا اشاره کرد:

1) ارزهای دیجیتال پیشینه‌ای قدیمی‌تر و سابقه‌ای بیشتر از کریپتوکارنسی‌ها دارند. اگر بخواهیم رابطه‌ای بین ارزهای دیجیتال و کریپتوکارنسی‌ها برقرار کنیم اینگونه است که هر کریپتوکارنسی یک نوع ارز دیجیتال است اما هر ارز دیجیتال، کریپتوکارنسی نیست.

بنابراین ارزهای مجازی و کریپتوکارنسی ها زیرمجموعه‌ای از مفهوم ارز دیجیتال هستند (که به عنوان مثال از ارزهای مجازی که مخصوص یک بازی یا مخصوص پلتفرمی خاص هستند استفاده می‌شود)، اما توجه داشته باشید که ارز دیجیتال تنها محدود به این ارزهای مجازی و کریپتوکارنسی‌ها نمی‌شود.

2) ریشه ارز دیجیتال به دهه ۱۹۹۰ برمی‌گردد که اولین بار با عنوان طلای الکترونیکی با پشتوانه‌ی طلا مطرح شد، اما به‌علت متمرکز بودن این ارزهای دیجیتال، بستری برای پولشویی فراهم شد که در پی آن دولت آمریکا این سرویس را تعطیل کرد. با معرفی بیت‌کوین در سال ۲۰۰۹، علاقه مردم به استفاده از ارزهای دیجیتالی افزایش پیدا کرد و بیت‌کوین به بزرگترین و معتبرترین ارز دیجیتال (از نوع رمزنگاری شده و غیرمتمرکز تبدیل شد).

3) از رمزنگاری اطلاعات برای اولین بار در جنگ جهانی دوم استفاده شد و اکنون همان تکنیک‌ها با تئوری‌های ریاضی و الگوریتم‌های کامپیوتری ترکیب شده تا راهی برای تبادل امن مالی برای تمامی کاربران در اینترنت ایجاد کند.

نگاهی به مزیت‌ها و معایب کریپتوکارنسی

1) غیر قابل عودت بودن: بعد از انجام تراکنش و انتقال آن عملیات تراکنشی به پایان می‌رسد و هیچکس نمی‌تواند آن را فسخ یا باطل کند، نه کیف پول شما (جایی که در آن پول خود را نگه داری می‌کنید) نه اشخاصی که پول را استخراج می‌کنند نه حتی درخواست منتقل کننده.

به معنای ساده‌تر بعد از تایید پرداخت اینگونه پول‌ها، دیگر هیچ راهی برای عودت دادن آن وجود ندارد حتی اگر پول را به یک کلاهبردار یا هکر ارسال کرده باشید یا کیف پول شما هک شده باشد و بدون اختیار شما مبالغ آن منتقل شده باشد.

2) هویت ناشناس: اشخاصی که اینگونه ارزها را نگهداری و منتقل می‌کنند می‌توانند هویت خود را مخفی کنند و ناشناس بمانند و راهی برای شناسایی شخصی که پول را به شما ارسال کرده یا از شما دریافت کرده وجود ندارد و تنهای چیزی که شما دارید یک شناسه حساب 30 حرفی است که برای ارزهای مختلف و نوع کیف پولی که استفاده می‌کنید متفاوت و اکثراً غیرقابل شناسایی و پیگیری است.

3) تسریع در عملیات انتقال و بین المللی بودن: در این سیستم تراکنش‌ها در چند دقیقه تایید می‌شوند و به سرعت می‌توان هر میزان ارزی را به هر شخصی از هر جای دنیا منتقل کرد بدون اینکه خطر تحریم شدن و مسدودی حساب وجود داشته باشد و این خود بستر مناسبی جهت دور زدن تحریم‌ها برای کشور نیز هست.

4) امنیت: مهم‌ترین نکته در استفاده از این ارزها امنیت بسیار بالای آن است تا حدی که می‌توان گفت هک شدن آن غیرممکن است مگر اینکه خودتان کاربری و رمز آن را در اختیار شخص ثالث قرار دهید. تمامی انواع کریپتو ها از الگوریتم‌های رمزنگاری بسیار پیشرفته استفاده می‌کنند که توسط هیچ شخص یا کامپیوتری قابل شکستن و هک شدن نیست.

5) کم هزینه بودن کارمزد و رایگان بودن حق اشتراک: باز کردن حساب (کیف پول) و استفاده از این پول رایگان است و برای همیشه هم رایگان خواهد ماند و تنها هزینه‌ای که دارد کارمزد اندکی است که شرکت‌های ارائه کننده خدمات کیف پول اخذ می‌کنند و غیر از آن هیچ محدودیتی برای استفاده وجود ندارد.

معنای بلاکچین در لغت و اصطلاح

1) بلاک چین در لغت:

در معناهای متفاوت و گوناگونی به کار رفته است، زنجیره مسدود شده، زنجیره رمزی، زنجیره بلاک شده و … برخی از معنای های مشهور آن هستند. ولی از نظر لغوی بلاکچین از دو سیلاب بلاک و چین تشکیل شده که هرکدام به تفکیک به معنای مسدود، مخفی و زنجیر می‌توان معنا کرد. در زبان انگلیسی نیز دقیقاً با عبارت (Blockchain) و در زبان فرانسه نیز با عبارت (la technologie blockchain.) مطابقت دارد و معنا می‌شود.

2) بلاکچین در اصطلاح:

زنجیره بلوکی: مبتنی بر اجماع است که به صورت مستمر فهرستی از رکوردها (رده‌ها) را که هرکدام به گزینه‌های قبلی فهرست ارجاع می‌دهند را حفظ می‌کند و به این وسیله در مقابله با تضعیف یا بازنگری غیرمجاز تقویت می‌شود.

زنجیره بلوکی خود زیر بخشی از فناوری‌های دفترکل توزیع شده Distributed) Ledger یا Grand livre distribué) است زنجیره بلوکی گونه‌ای از معماری‌های داده مورد استفاده در فناوری دفاترکل توزیع شده است که در آن سوابق تراکنش‌ها در زنجیره‌های متصل به یکدیگر ذخیره می‌شوند. (1)

در این فناوری با وجود کاربران متعددی که به‌طور هم‌زمان داده‌هایی را ثبت و اصلاح می‌کنند و ممکن است که آن داده‌ها با هم تداخل داشته باشند، شبکه قادر به حفظ یکپارچگی محتوای پایگاه داده است. با توجه به ساختار داده‌ای رمزنگاری‌شده که بلاکچین دارا است، یکپارچگی بدون هیچ کنترل‌کننده مرکزی حفظ می‌شود.

در دفاتر کل توزیع شده مربوط به بیت‌کوین برای مرتب کردن تراکنش‌ها و ممانعت از تناقض یک مسئله ریاضی مطرح می‌شود که حل کردنش سخت است اما پس از حل مسئله تأیید درست بودن راه حل آسان است به این سازوکار (Proof of work Preuve de travail -یا اثبات کارکرد) می‌گویند.

در روش زنجیره بلوکی بیت‌کوین کسی می‌تواند تراکنش‌های هر مرحله را مرتب کند که جواب این سؤال سخت را پیدا کرده باشد و هم‌زمان تغییراتی که قصد اعمال آن را دارد (بلوک جدید) با مراحل قبلی زنجیره تناقض نداشته باشد.

شیوه کشف عدم تناقض به این صورت است که تراکنش‌های هر بلوک وارد تابع هش می‌شوند و پاسخ آن تابع هش را همه دارند اگر کسی که تراکنش‌ها را مرتب و اضافه می‌کند حتی یک تغییر جزئی در تراکنش‌های قبلی تأیید شده ایجاد کند جواب هش تراکنش‌ها تغیر می‌کند و بدون اینکه افراد نیاز باشد بدانند کدام بخش تغییر کرده می‌توانند با تغییر غیرمجاز مخالفت کنند. (2)

معروف‌ترین رمزارزهای جهان

1) شبکه بیت‌کوین – به انگلیسی (Bitcoin network) و به فرانسه (Réseau Bitcoin):

شبکه‌ای که مبتنی بر پروتکل‌های رمزنگاری عمل می‌کند در این شبکه کاربران می‌توانند بیت‌کوین را با استفاده از امضا دیجیتال و کیف پول نرم‌افزاری برای دیگران ارسال کنند.

همه تراکنش‌ها در یک نوع پایگاه داده توزیع‌شده که زنجیره بلوکی نام دارد ذخیره می‌شود و از طریق الگوریتم اجماعی که گواه اثبات کار نام دارند تایید و استخراج (Mine) می‌شوند. این رمزارز توسط ساتوشی ناکاموتو در سال 2009 طراحی و کد نویسی و به جهان عرضه شد.

بر خلاف سیستم‌های سنتی مانند بانک‌ها و نهادهای دولتی که متمرکز اداره می‌شوند، به دلیل ماهیت غیرمتمرکز بودن زیرساخت بیت‌کوین و عدم وجود نهاد مرکزی، استخراج یا Mining در حقیقت عملی است که توسط آن شبکه بیت‌کوین اداره می‌شود.

هنگامی که یک تراکنش تأیید می‌شود، داخل بلوک در زنجیره بلوکی یا بلاکچین قرار می‌گیرد و کسی که بتواند با حل کردن مسائل پیچیده ریاضی، زودتر به جواب برسد، می‌تواند از شبکه مقداری بیت‌کوین به عنوان جایزه دریافت کند.

این مسائل ریاضی توسط سخت‌افزارهای خاصی که برای این کاربرد طراحی شدند، حل می‌شوند. این سخت‌افزارها توان پردازش بالا و مصرف برق زیادی دارند. در سال ۲۰۰۹ که شبکه بیت‌کوین تازه شروع به فعالیت کرده بود، با استفاده از کارت گرافیک کامپیوترهای خانگی نیز عمل استخراج انجام می‌شد، اما با افزایش تراکنش‌ها و بالا رفتن سختی شبکه بیت‌کوین، امروزه این کار تقریباً غیرممکن شده است.

چگونگی قبول تراکنش و استخراج بیت‌کوین:

• تراکنش توسط شخص ارسال کننده به شبکه ارسال می‌شود.
• ماینرها (گره‌ها) تراکنش را دریافت و داخل بلوک قرار می‌دهند.
• ماینرها با استفاده از الگوریتم گواه اثبات کار به دنبال کد (هش) درست برای بلوک مورد نظر می‌گردند.
• اولین ماینری که به جواب درست رسید، آن را به شبکه ارسال می‌کند.
• باقی ماینرها جواب پیدا شده را با زنجیره خود مقایسه و صحت آن را تأیید می‌کنند.
• بلوک تأیید شده به زنجیره متصل می‌شود و هش آن در بلوک بعدی قرار می‌گیرد.

2) شبکه اتریم – به انگلیسی (Ethereum) و به فرانسه (Réseau Ethereum):

یک پلتفرم زنجیره بلوکی محور با رایانش توزیع‌شده است که دارای قابلیت قرارداد هوشمند است. اتریم همچنین یک توکن ارز رمزپایه به نام «اتر» ارائه می‌کند، که بین حساب‌ها قابل انتقال بوده و می‌تواند برای پرداخت به گره‌های شرکت‌کننده برای محاسباتی که انجام داده‌اند مورد استفاده قرار گیرد.

ایده اتریم توسط ویتالیک بوترین در سال ۲۰۱۳ طی یک مقاله سفید ارائه شد و اعتقاد داشت بیت‌کوین دچار نقاط ضعفی است که باید برطرف شود. در نهایت او در ژانویه ۲۰۱۴ به همراه چند توسعه‌دهنده دیگر ایده خود را کامل‌تر کرد و در ماه آگوست همان سال، برای پیاده‌سازی پروژه خود جذب سرمایه کرد.

3) شبکه لایت‌کوین – به انگلیسی (Litecoin) و به فرانسه Réseau Litecoin

از بیت‌کوین الهام گرفته شده و از لحاظ فنی تقریباً شبیه به بیت‌کوین است. ایجاد و انتقال لایت‌کوین بر اساس یک پروتکل منبع باز است و توسط هیچ قدرت مرکزی مدیریت نمی‌شود. لایت‌کوین توسط چارلی لی کارمند سابق گوگل ایجاد و عرضه شد. تفاوتش با بیت‌کوین در درجه اول داشتن کاهش زمان ساخت زنجیره قالب و افزایش حداکثر تعداد سکه‌ها و الگوریتم هش کردن متفاوت و کمی تغییر رابط کاربری گرافیکی است.

الزامات حقوقی خرید و فروش ارزهای دیجیتال

قسمت اول – حکم خرید و فروش ارز دیجیتال: حتما بارهای این سوال در ذهنتان تداعی شده است که خرید فروش ارز رمزها و زیر شاخه‌های آن جرم محسوب می‌شود یا خیر؟

در پاسخ به این سوال باید گفت به طور کلی بنا بر اصول 36 و 37 قانون اساسی که شاخصه و سر لوحه همه قوانین مطروحه در کشور است حکم به مجازات و اجراء آن باید تنها از طریق دادگاه صالح و به موجب قانون باشد. حتی قانون‌گزار اصل را بر برائت می‌داند و هیچ‌کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی‌شود، مگر این که جرم او در دادگاه صالح ثابت شود. براساس ماده 2 قانون مجازات اسلامی، فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین‌شده باشد جرم محسوب می‌شود.

نتیجه آنکه: جهت محقق شدن فعل یا ترک فعل مجرمانه قوانین کشور باید آن عمل یا ترک عمل را مجرمانه معرفی کرده باشند. اصولاً جرم بودن یا نبودن موضوعی در اختیار افراد و اشخاص خاصی نیست و غرض از آن ایجاد نظم و ثبات عمومی است.

جرم دانستن رفتار اشخاص باید پس از طی مراحل قانونی از سوی مراجع قانون‌گذاری هر کشوری مشخص و تبیین شود (تصویب مجلس شورای اسلامی پس از تایید شورای محترم نگهبان) در غیر این صورت مصداق همان جمله معروف «قبح عقاب بلابیان» است. بنابراین هیچ مرجع قضایی یا مقام دولتی نمی‌تواند پیش از آنکه قانون امری را جرم تلقی کرده باشد ابتدا به ساکن در مقام تعقیب و مجازات اشخاص نسبت به آن امر یا اقدام، برآید.

با توجه به موارد ذکرشده و از آنجا که در این خصوص (خرید و فروش، استخراج و نگهداری ارزهای دیجیتال و دستگاه‌های ماینر) هیچ قانونی درخصوص منع آن وجود ندارد به نظر می‌رسد فعالیت اقتصادی در این حوزه بلامانع و بدون مشکل است.

قسمت دوم – خرید و فروش دستگاه‌های ماینر و استخراج ارز توسط آنها: با توجه به موارد فوق باز با توجه به خلا قانونی در این خصوص به این نتیجه خواهیم رسیم خرید و فروش دستگاه‌های ماینر و استخراج ارز دیجیتال نیز غیر قانونی و ابزار و آلت جرم (پولشویی) محسوب نمی‌شود.

اما این نباید دستاویزی باشد برای سوءاستفاده و عدم حسن‌نیت برای استخراج‌کنندگان آنها به این معنا که اگر استخراج‌کنندگان به صورت غیرقانونی و قاچاق اینگونه دستگاه‌ها را وارد کشور کرده و یا در طریق استفاده از آنها حسن‌نیت نداشته و به مراکز قانونی (اداره برق) تغییر کاربری را اعلام نکرده باشند و باعث لطمه زدن به اموال عمومی شوند مستحق اعمال مجازت و توقیف این گونه دستگاه‌ها خواهند بود و حتی گاها این اعمال را می‌توان از مصادیق خیانت در امانت و یا سوءاستفاده از امکانات دولتی نیز محسوب کرد.

به طور مثال فرض کنید کارخانه‌داری 30 سال در زمینه نساجی فعالیت داشته و به تبع حق اشتراک برق را بر اساس زمینه فعالیت خود پرداخت می‌کرده است ولی ناگهان زمینه فعالیت خود را به‌طور کامل یا بخشی از آن را بدون اعلام قبلی به استخراج ارزهای دیجیتال تغییر می‌دهد. پرواضح است که عمل او می‌تواند از مصادیق سوءاستفاده از امکانات اختصاص داده شده حساب و حتی به مجازات خیانت در امانت نیز محکوم شود.

نتیجه آنکه درست است که در این خصوص فی‌الحال قانون مشخصی وجود ندارد ولی به‌این معنا نیست که به هیچ وجه نمی‌توان با متخلفین نیز برخورد کرد. همان طور که محاکم دعوایی که ناشی از عدم وفای به عهد و کلاهبرداری در خرید و فروش ارزهای دیجیتال را بررسی و حکم به جبران خسارت و تحمل مجازات خاطیان می‌دهند می‌توانند در صورت محقق شدن شرایط فوق خاطیان در این حوزه را مجازات کنند.

رویه قضایی در پرونده‌های مرتبط با رمزارز

اما نگاهی به رویه قضایی نیز اثبات می‌کند که تاکنون در دستگاه قضایی پرونده‌ای با عنوان مجرمانه‌ خرید و فروش ارز دیجیتال به صدور رای منجر نشده است. حال سوال اینجاست با عنایت به مستندات فوق و عدم‌جرم‌انگاری مشخص و متقن در این خصوص و مراحل احراز هویت خریدار چرا محاکم قضایی فروشنده اینترنتی که به دلیل عدم احراز هویت خریدار خدمات داده است را گاهاً مجرم به پولشویی و مسئول جبران خسارت شاکی در برداشت‌های غیرمجاز می‌دانند؟

مگر براساس اصول قانون اساسی و قانون مجازات اسلامی قاعده قبح‌عقاب بلابیان مورد تایید قرار نگرفته است؟

قاعده قبح عقاب بلابیان: قاعده قبح عقاب بلابیان به حکم عقل به قبح عقاب مکلّف قبل از بیان تکلیف و تنجّز آن اطلاق می‌شود. به معنای دیگر، قاعده قبح عقاب بلابیان، از قواعد عقلی و مبتنی بر پذیرش حسن و قبح عقلی است و مفهوم آن این است که کیفر کردن شخصی که از جانب شارع و مولا بیانی بر تکلیف، به او نرسیده، در نزد عقل زشت و ناپسند است.

بنابراین، مورد عمل به قاعده، در جایی است که یا اصلا بیانی از جانب مولا خطاب به عبد، صادر نشده، و یا اگر صادر شده، به او نرسیده است و او در نرسیدن آن مقصر نیست.

پیشنهادهایی در خصوص خلاهای قانونی

1) با توجه به مراتب فوق و خلا قانونی در تعریف احراز هویت و حکم خرید و فروش ارزهای دیجیتال که باید در قانون جرایم سایبری به عنوان قانون خاص و متولی پیش‌بینی شود و با عنایت به ماده 471 قانون آیین کیفری و اختیارات پیش‌بینی‌شده در آن به نظر می‌رسد این مورد را دکترین حقوق، وکلا و قضات محترم می‌توانند جهت صدور رای وحدت رویه به دیوان عالی کشور یا دادستان کل کشور پیشنهاد دهند تا شاهد صدور آرای متفاوت در این خصوص نباشیم.

2) بهترین و موثرترین راه مبارزه با جرایم سایبری و پولشویی در این حوزه مانند برداشت غیرمجاز از حساب بانکی اجرایی شدن دستور‌العمل شماره 186717/97 مورخ 01/06/97 بانک مرکزی است که در آن بانک‌ها ملزم به ارایه رمز پویا و یک‌بار مصرف شده‌اند و اصولاً برداشت غیر مجاز بانکی سوای جرم بودن عمل هکر، خود یک عیب زیر ساختی بانک‌هاست و اصولاً بانک با توجه قانون مسئولیت مدنی باید پاسخگو و ضامن وجوه سرقتی مشتری‌های خود باشد نه فروشنده اینترنتی که ممکن است از مسروقه بودن وجوه واریزی به او بی‌اطلاع باشد. مانند کشورهای پیشرفته اروپایی که بانک‌ها خود را ملزم به جبران خسارت مشتریان خود در این موارد می‌دانند.

3) با اجرای این دستورالعمل بیش از 70 درصد پرونده‌های مفتوحه در دادسراها و پلیس محترم فتا کاهش پیدا خواهد کرد که این خود می‌تواند از مصادیق حفظ سرمایه ملی نیز باشد.YASLAW.IR

منابع:

1- آشنایی با فناوری راهبردی زنجیره بلوکی و کاربردهای آن – ابوالقاسم رجبی و روح الله فریور – مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

2- فناوری دفاتر کل توزیع شده فراتر از فناوری زنجیره بلوکی – ابوالقاسم رجبی – مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی

3-مستند به تحقیقات آقای  محمدعلی حکیم ایمانی، مدیر حقوقی و قراردادهای شرکت رزین پال

ارز دیجیتال از پانزی تا امروز و مسایل حقوقی مربوط به آن-2

بلاک چین (Blockchain) چیست، چگونه کار می‌کند و چه کاربردهایی دارد؟

به زبان ساده، بلاک چین یک نوع سیستم ثبت اطلاعات و گزارش است. تفاوت آن با سیستم‌های دیگر این است که اطلاعات ذخیره‌شده روی این نوع سیستم، میان همه اعضای یک شبکه به اشتراک گذاشته می‌شود. با استفاده از رمزنگاری و توزیع داده‌ها، امکان هک، حذف و دستکاری اطلاعات ثبت‌شده، تقریباً از بین می‌رود.

مفهوم بلاک چین اولین بار با پیدایش بیت کوین به وجود آمد و پادشاه ارزهای دیجیتال از این راهکار برای ذخیره اطلاعات مربوط به دارایی کاربران بهره برد.

برای درک بهتر بلاک چین به مثال زیر توجه کنید:

من در یک جمع ۱۰۰ نفری، برگه‌ای حاوی اطلاعات را بالا می‌گیرم و همه با تلفن همراه‌شان از آن برگه عکس می‌گیرند. حالا اگر من آن اطلاعات را نابود کنم، یا تغییری در آن بدهم، دیگر برای آن جمع قابل پذیرش نیست، چون آن‌ها یک کپی از نسخه اصلی را دارند، مگر اینکه موبایل همه را بگیرم و آن را حذف کنم.

این جمعی که از آن صحبت کردیم می‌تواند چندین میلیون نفر باشد که در بیت کوین و اتریوم و سایر ارزهای دیجیتال بلاک چینی شاهد آن هستیم و یا به صورت خصوصی برای یک گروه خاص استفاده شود.

بلاک چین‌ها می‌توانند به صورت خصوصی و برای اهداف خاص در یک نهاد یا سازمان مورد استفاده قرار بگیرند که به آن بلاک چین سازمانی (Enterprise blockchain) هم می‌گویند. البته به عقیده بسیاری از کارشناسان، بلاک چین‌های سازمانی نمی‌توانند هدف اصلی این فناوری یعنی تمرکززدایی را به ارمغان بیاورند.

بلاک چین چگونه کار می‌کند؟

واژه بلاک چین (Blockchain) ترکیبی از دو کلمه Block (بلوک) و Chain (زنجیره) است. این فناوری در حقیقت زنجیره‌ای از بلوک‌هاست.

در هر بلاک، هر اطلاعاتی می‌تواند ثبت شود؛ از جرم و جنایت‌های یک فرد تا جزئیات تراکنش‌های یک شبکه پولی مانند بیت کوین.اطلاعات در بلاک‌ها ثبت می‌شوند و بلاک‌ها با هم به صورت زنجیره‌ای مرتبط می‌شوند. این زنجیره، بلاک چین را تشکیل می‌دهد.

برای مثال بلاکچین زیر را در نظر بگیرید. هر بلاک یک کشور را نشان می‌دهد که نام شهرهای آن کشور در آن ثبت شده است.

یک چیز دیگر هم وجود دارد. هر کدام از این بلاک‌ها چیزی به نام هش (Hash) دارند. یک هش رشته‌ای متنی است که از یک تابع ریاضی خاص تولید شده و کاربرد آن جلوگیری از تقلب در سیستم است. هش یک داده یا ورودی، همیشه ثابت است. استفاده از راهکار هش باعث می‌شود تا از تقلب و تغییر اطلاعات ثبت‌شده روی بلاک چین جلوگیری به عمل آید.

مثلاً در عکس بالا برای بلاک «ایران» که حاوی اطلاعات اسم شهرهای تهران، اصفهان و تبریز است، هش بلاک «NYLAC» است.

در بلاک چین، بلاک‌ها علاوه بر اینکه خودشان یک هش دارند، حاوی هش بلاک قبلی هم هستند.

کوچک‌ترین تغییر در اطلاعات یک بلاک، هش آن را به طور کلی تغییر می‌دهد و بلاک چین را غیرمعتبر می‌سازد.

مثلاً اگر یک کاراکتر به اطلاعات اسم شهرهای ایران اضافه شود، هش بلاک تغییر می‌کند و در نتیجه بلاک‌های بعدی هم غیر معتبر خواهند شد.

بلاک چین یک فناوری جدید است که امکان ثبت اطلاعات به صورت دائمی و بدون امکان تغییر را فراهم می‌کند.

این فناوری در حقیقت نوعی دیتابیس یا پایگاه داده است که روی یک یا چند سرور خاص قرار ندارد، بلکه روی تمام کامپیوترهایی که به شبکه متصل می‌شوند، توزیع شده است. به دلیل بهره بردن از رمزنگاری و ثبت آن در همه کامپیوترهای شبکه، سوابق ثبت‌شده قابل هک یا حذف نیستند.

بیت کوین اولین کاربرد این فناوری بود اما از این سیستم انقلابی برای هر سیستمی که لازم باشد نیاز به اعتماد به واسطه‌ها و افراد شخص ثالث کاهش یابد، می‌توان بهره برد.YASLAW.IR