مواد کمیسیون طرح مسؤولیت بین المللی دولت ( 2001 )- بخش پنجم

ماده 23 -فورس ماژور
1ـ در صورتیکه فعل مغایر تعهد بینالمللی دولت نسبت به دولتی دیگر ناشی از فورس ماژور باشد وصف متخلفانه بینالمللی آن زائل میشود. فورس ماژور وقوع واقعهای غیر قابل پیشبینی یا نیروی غیر قابل احتراز است که از کنترل دولت خارج بوده و اساسا اجرای تعهّد را در شرایط ذیربط غیر ممکن میسازد.
2ـ بند 1 فوق در موارد زیر اعمال نمیشود:
الف ) وضعیت فورس ماژور ناشی از عمل خود دولت استناد کننده به آن یا ترکیبی از عمل او و سایر عوامل باشد؛
یا؛
ب ) آن دولت خطر اینکه چنین وضعیتی رخ دهد را به عهده گرفته باشد. 

ماده 24-اضطرار.

1 ـ وصف متخلّفانه فعل مغایر تعهّد بینالمللی دولت زائل میگردد در صورتیکه فاعل آن دولت در وضعیتی
اضطراری برای نجات جان خویش یا دیگر اشخاص تحت مراقبت خویش هیچ راه معقول دیگری نداشته باشد.
2ـ بند 1 فوق در صورت وجود شرایط زیر اعمال نمیشود:
الف ) وضعیت اضطراری ناشی از عمل خود استناد کننده به آن یا ترکیبی از عمل او و سایر عوامل باشد؛یا
ب ) فعل مورد بحث احتمالا احتمال ایجاد خطری بزرگتر یا هم سطح را در پی داشته باشد.
ماده 25- ضرورت
1ـ دولت نمیتواند برای توجیه متخلّفانه بودن فعل مغایر تعهّد بینالمللی خویش به ضرورت استناد کند مگر آنکه آن فعل :
الف ) تنها راه برای حفاظت از منافع اساسی دولت در برابر خطری جدّی و قریبالوقوع باشد ؛ و
ب ) منافع دولت یا دولتهایی که تعهّد در قبال آنها وجود دارد یا منافع جامعه بینالمللی در کل را شدیداً متأثر
نسازد.
2ـ به هر حال در موارد زیر دولت نمیتواند به ضرورت استناد کند:
الف ) تعهّد بینالمللی مورد بحث امکان استناد به ضرورت را سلب کرده باشد؛ یا
ب )دولت مزبور خود در ایجاد وضعیت ضرورت سهیم بوده باشد.

ماده 26 - مطابقت با قواعد آمره
هیچ یک از مقررات این فصل، رافع وصف متخلّفانه فعل دولت که مغایر با تعهّد ناشی از یک قاعده آمره حقوق بینالملل عام باشد نخواهد بود.